Chleb jest sam w sobie elementem naszej kultury. Niemalże każdego dnia znajdziemy go na naszym stole z dodatkiem masła, wędliny, sera czy warzyw. Przygotowujemy z niego kanapki do szkoły i pracy. Jednak czy znamy zwyczaje związane z chlebem?

Historia chleba

Pieczywo, a szczególnie chleb, jest jednym z najstarszych posiłków, po jakie ludzie sięgali. Pierwsi Słowianie wypiekali placki na rozgrzanych kamieniach. Były to tzw. wychopnie, który dziś znamy pod nazwą podpłomyka. Przeważnie po prostu łączyło się wodę z mąką i solą. Czasem dodawano zioła, czarnuszkę lub kminek.

Z czasem jednak sztuka wypiekania chleba uległa zmianom. Szczególnie za sprawą piekarni i klasztorów. Dodawano do niego środki fermentujące, spulchniające, pieczono w specjalnych piecach.

Dawniej wypiekano go przede wszystkim z mąki żytniej, z białej robiło się rogale oraz obwarzanki. A na co dzień chleb przygotowywało się z ziemniaków, otrębów, mąki, grochu, a nawet kory dębowej, korzeni czy kapusty.

Domowe tradycje chlebowe

Chleb przez wieki był uznawany za podstawowy, a jednocześnie niemalże święty pokarm. Dawniej przed krojeniem bochenka kreślono na nim znak krzyża, a niektórzy robią także do dzisiaj w swoich domach. Zawsze też dbano, by chleb nie spadł na ziemie. A jeśli do tego doszło, koniecznie trzeba było go ucałować.

Dzielenie się chlebem traktowano jako znak błogosławieństwa. Co pozostało w tradycji dzielenia się opłatkiem podczas wigilii Bożego Narodzenia.

Ślubne tradycje chlebowe

Dobrze znana – i do dziś praktykowana – tradycja dotyczy witania państwa młodych chlebem i solą. Dawniej to właśnie to pieczywo nazywało się kołaczem i dzielono się nim z gośćmi na weselu. Wypiekały go panny lub doświadczone mężatki, które określało się mianem korowajnic.

Do takiego chleba wykorzystywało się tylko najlepsze składniki i pieczono go na dzień przed zawarciem małżeństwa. W czasie przygotowywania pieczywa do pomieszczenia miały wstęp jedynie kobiety. Żaden mężczyzna nie mógł przekroczyć progu izby.

Co ciekawe, wodę do chleba ślubnego czerpało się ze specjalnie przeznaczonych do tego miejsc i udawano się po nią tuż przed wschodem słońca. Kobieta przeznaczona do tego zadania nie mogła się w drodze odwracać ani odzywać.

Chleb w nowym mieszkaniu

Dawniej też, gdy rodzina przeprowadzała się do nowego domu, musiała w starym przygotować bochenek i przynieść go do nowego domostwa. Według wierzeń zapewniało bezpieczeństwo oraz dostatek. Konieczne było przecięcie go na cztery części, które kolejno umieszczało się w kątach. To miało już znaczenie praktyczniejsze, bo pozwalało określić, w którym miejscu można postawić łóżku.

Lecznicze działanie chleba

Ludzie wierzyli też, że chleb posiada właściwości lecznicze. Miał być antidotum na ugryzienie żmii albo pomagać w leczeniu bólów głowy. W formie papki nakładano na rany, a pogryziony przez myszy jadło się na ból zęba.

Przesądy związane z chlebem

Wokół chleba narosła także wiele przesądów:

• Włożony w ubranko noworodka miał chronić i zapewniać bezpieczeństwo
• Kukiełki chlebowe chroniły przed głodem
• Chowano go w podwalinach domu, by chronił przed chłodem i niedostatkiem
• Noszony przy sobie chronił przed złymi duchami
• Miał zapobiegać nieszczęściom podczas podróży

Podsumowanie

Chleb do dziś pełni rolę ważnego elementu naszej diety. Obecnie możemy go kupować albo wypiekać samodzielnie w wielu wariantach, z różnymi dodatkami, z różnej mąki. Zawsze jednak jest to ten sam symbol, który był ważny dla naszych przodków, a i dla nas ma znaczenie. Przecież wiele zwyczajów zachowało się do dziś.