Wielkanoc to jednocześnie najstarsza oraz najważniejsza uroczystość chrześcijańska, która jest obchodzona w Polsce od X wieku. W ten wyjątkowy i nacechowany radością czas, obrzędy religijne łączą się z ludową tradycją. Święta Wielkanocne są przepełnione tradycjami oraz zwyczajami ludowymi, z których część przetrwałą wieki, inne zaś powoli zanikają.
Wiosenne porządki
Niektórym trudno jest wyobrazić sobie przygotowania do Wielkanocy bez porządków. Prócz przygotowania duchowego, które jest najważniejsze oczywiście, wielu z nas robi generalne porządki w swoich domach. Jest tu pewna symbolika, bowiem my, Polacy, wierzymy, iż w ten sposób wyzbywamy się nieszczęść oraz zła z domu.
Niedziela Palmowa
Przygotowania do Wielkanocy zaczynają się tak naprawdę już wcześniej, w Środę Popielcową, kiedy kapłan posypuje głowę popiołem. Jest to symbol pokuty. Jednak wyraźniejszym sygnałem zbliżających się Świąt jest Niedziela Palmowa, która jest pamiątką przybycia Chrystusa do Jerozolimy. W ten dzień wierni zanoszą ko kościoła palmy, które symbolizują odradzające się życie. Kiedyś nasi przodkowie już w Popielec do wazonów wstawiali gałązki, którym rosły listki do Niedzieli Palmowej. Poświęcone palmy wracają do domów. Dawniej wierzono, że podczas burzy zapewniały one domownikom bezpieczeństwo. Natomiast oderwane z palm bazie mieszano z ziarnami przed siewem, dzięki czemu gospodarstwo miało urodzaj w polu. Dodatkowo do dziś w niektórych regionach Polski, nadal pielęgnuje się konkursy na najpiękniejszą i największa palmę.
Wielkanocny koszyczek w Wielką Sobotę
Ważną tradycją jest pójście do kościoła z koszyczkiem w Wielką Sobotę. Przystrojona święconka zdobiona jest haftowanymi serwetkami i zawiera smakołyki, które potem lądują na wielkanocnym stole. W koszyczku musi znajdować się baranek, który symbolizuje Chrystusa Zmartwychwstałego, wędliny, które oznaczają koniec postu. Kapłan święci także chrzan na znak zmartwychwstania, jajka symbolizujące narodzenia czy masło jako oznakę dobrobytu oraz sól i pieprz symbolizujące ochronę przed zepsuciem. Poświęcone pokarmy zjada się następnego dnia, po rezurekcji. Starodawna tradycja mówi, iż po powrocie z kościoła, należy obejść dom trzykrotnie z naszą święconką, co ma zapewnić powodzenie.
Wielkanocne śniadanie
Podczas Wielkiej Niedzieli domownicy gromadzą się przy wspólnym stole, aby zasiąść do śniadania. Jak mówi tradycja, należy spróbować wszystkich potraw. Obowiązkowo na stole musi się znaleźć babka wielkanocna, wędliny, mazurek oraz żurek z białą kiełbasą. Natomiast najpierw należy podzielić się z bliskimi jajkiem i złożyć sobie życzenia.
Malowanie wielkanocnych pisanek
Niewątpliwie najpopularniejszą wielkanocną tradycją jest malowanie pisanek. Jajka, które głównie witają na wielkanocnym stole, symbolizują życie i odrodzenia. Przed świętami trzeba je pomalować i ustroić. Dziś często nakleja się plastikowe naklejki bądź wkłada jajka do specjalnie haftowanych ubranek. Kiedyś natomiast jajka farbowano w naturalnych barwnikach, a następnie oskrobywano według ustalonego wzoru. Zawsze kobiety zajmowały się ich przygotowaniem i zdobieniem. Z uwagi na różne techniki wyróżniamy kraszanki, malowanki, byczki, pisanki, rysowanki, nalepianki czy skrobanki. Jednak przyjęło się, że na każde zdobione jajko mówmy pisanka.
Lany poniedziałek, czyli śmigus-dyngus
Lany poniedziałek to zabawa dla wszystkich, lecz to najmłodsi najbardziej wyczekują ten szczególny dzień. Zwyczaj ten pochodzi z Jerozolimy, gdzie przeciwnicy chrześcijaństwa przy pomocy wody mieli tłumić wiernych, którzy spotykali się w celu rozpamiętywania Chrystusa, jego życia i zmartwychwstania. Panna, która zostanie oblana wodą w ten dzień według tradycji szybciej wyjdzie za mąż. Natomiast jeżeli się dziewczyna obrazi, to nieprędko znajdzie sobie męża. Chłopak wręczając pisankę pannie w lany poniedziałek, dawał jej do zrozumienia, że się mu podoba.
Święta wielkanocne to bardzo wyjątkowy i niezwykle urokliwy czas, w którym symboliczne obrzędy religijne, tradycja ludowa upamiętniająca wydarzenia sprzed 2000 lat i świat przyrody, który budzi się do życia po okresie zimowym, splatają się w jedną całość. Do najważniejszych zwyczajów i obrzędów wielkanocnych zaliczamy:
- Środa Popielcowa
- Wielki Post
- Niedziela Palmowa
- Wielki Czwartek
- Wielki Piątek
- Wielka Sobota
- Święcenie pokarmów
- Świąteczne potrawy
- Wielkanocny Poniedziałek
- Szukanie zajączka.
