W każdym kraju już od wieków wszelkim obrzędom związanym z obyczajowością kulturową towarzyszyła muzyka. Jej formy instrumentalne i wokalne przekazywane były z pokolenia na pokolenie. Dzięki temu zachowały się aż do dziś.
Muzyka ludowa jako nieodłączny element kultury narodu
W ramach społeczności różnych grup etnicznych wykształciła się muzyka ludowa charakterystyczna dla danego regionu kraju. Wywodzi się ona ze zwyczajów obchodzenia rozmaitych ważnych wydarzeń. Była też inspirowana codziennym życiem ludzi. Tak powstawały uroczyste pieśni, przyśpiewki weselne, rytmiczne utwory taneczne. Na kanwie motywów z polskiej muzyki ludowej powstało wiele utworów znamienitych kompozytorów. Na przykład mazurki Fryderyka Chopina lub balet Harnasie Karola Szymanowskiego. Muzyka ludowa to trwały wkład w dziedzictwo kulturowe narodu.
Jakie są rodzaje muzyki ludowej?
Utwory instrumentalne to przeważnie żwawe melodie taneczne. W rytmach parzystych jak polka, krakowiak, czy góralski krzesany. Albo w wolniejszym tempie na 3/4; mazur, kujawiak lub śląski trojak. Piosenki ludowe odzwierciedlają codzienne życie. Ich tematyką jest praca, łowiectwo, biesiadowanie. Także utwory dla dzieci – śpiewane przypowiastki albo kołysanki. W związku z trudną historią naszego kraju powstało wiele ludowych piosenek żołnierskich.
Najbardziej typowe dla muzyki ludowej są przyśpiewki weselne. Towarzyszą odprowadzaniu panny młodej do ołtarza lub obrządkowi oczepin. A te śpiewane w trakcie zabawy weselnej są zawsze wesołe, dowcipne, czasem nawet frywolne.
Czym charakteryzuje się muzyka ludowa?
Muzyka ludowa ma tę główną cechę, że melodie były dziełem anonimowych twórców. Nie były utrwalane za pomocą zapisu nutowego. Przetrwały w pamięci kolejnych pokoleń. Ten gatunek muzyczny ma wiele swoistych cech. Są one związane zarówno ze stylem życia grupy etnicznej jak też z rodzajami używanych instrumentów:
- dawniej były to prymitywne instrumenty gliniane jak okaryna lub piszczałki,
- były też dudy oraz bąk, w którym pudło rezonansowe stanowiła beczułka z doczepionym pękiem końskiego włosia,
- z czasem w kapeli ludowej pojawiły się instrumenty strunowe – skrzypki, którym wtórowała basetla,
- do utrzymywania rytmu służyły kołatki i bębenki.
Jaki przekaz zawierają słowa pisane do muzyki ludowej?
Muzyka ludowa to nie tylko utwory taneczne. Ważną rolę dla danej społeczności stanowią teksty piosenek. Odzwierciedlają doświadczenia pokoleń wyrażone w prostych słowach. Piosenki mają formę zwrotkową, najczęściej czterowersową. Ale najlepiej zapada w pamięć powtarzający się po każdej zwrotce refren. Piosenki zawsze są rymowane. Chociaż teksty wydają się czasem prymitywne, są przekazem ludowej mądrości. Ich treścią może być upamiętnienie znaczących wydarzeń lub legendarnych postaci. Do zwrotek wplecione są zgrabnie nakazy lub przestrogi.
Jaką rolę pełni muzyka ludowa obecnie?
W niektórych regionach Polski panuje silne przywiązanie do tradycji. Przejawia się to zarówno w strojach zakładanych na ważne okazje, jak też w kultywowaniu zwyczajów związanych z muzyką ludową. Urządza się oczepiny z przyśpiewkami, a w czasie wesel królują ludowe piosenki biesiadne. Tradycyjne góralskie wesele to okazja do zabawy w rytm krzesanego lub tańca zbójnickiego z ciupagami.
W wielu miejscowościach działają zespoły folklorystyczne. W ich repertuarze główną rolę pełni muzyka ludowa – tańce i piosenki. Cenne jest to, że teksty piosenek są oryginalne, utworzone w języku gwarowym. Zatem obecnie rolą muzyki ludowej wraz z jej słownym przekazem jest ocalenie od zapomnienia dorobku kulturowego narodu.
