Śląsk to zdecydowanie region pogranicza, który jednak przez wieki wypracował swoją unikalną, bardzo ciekawą kulturę i zwyczaje, których próżno szukać gdzie indziej. Co na Śląsku jest najciekawszego i jakie tradycje mają największą szansę zainteresować odwiedzających ten region?
Tradycje związane z górnictwem
Z czym Śląsk kojarzy się najbardziej? Odpowiedź na to pytanie wydaje się sama nasuwać. Oczywiście chodzi o górnictwo, które od dawna jest jednym z najważniejszych źródeł utrzymania dla sporej części mieszkańców regionu. Nie powinno więc dziwić, że spora część śląskich tradycji związana jest właśnie z wydobyciem węgla kamiennego. Zdecydowanie najważniejsze są te związane z obchodzeniem Barbórki, czyli dnia świętej Barbary, będącej patronką górnictwa i górników. Święto przypada 4 grudnia, a sposób jego obchodzenia może być różny w poszczególnych częściach Śląska, a nawet w różnych miastach. Najczęściej z samego rana składa się kwiaty pod figurą świętej Barbary. W większości kopalni figury takie umieszczone są wewnątrz kopalni w okolicy szybów zjazdowych. Kolejnym, ważnym etapem świętowania jest msza, która w śląskich kościołach celebrowana jest bardzo uroczyście. Później organizowane są marsze, którym zawsze przewodzi górnicza orkiestra dęta. W czasie uroczystości wszyscy górniczy występują w tradycyjnych strojach galowych. Ich najbardziej rzucającym się w oczy elementem jest czako, czyli kapelusz górniczy. Znajduje się na nim górnicze godło i pióropusz, którego kolor zależy od stopnia zawodowego i pełnionej funkcji. Po marszach przychodzi czas na świętowanie w towarzystwie rodzin i kolegów z pracy, co często połączone jest z nadawaniem odznaczeń górniczych. Na Śląsku ten dzień jest wolny od pracy, a świętuje się do późnych godzin wieczornych.
Tajemnicze duchy podziemi
Górnicze tradycje śląskie związane są też z podaniami o tajemniczych stworach zamieszkujących kopalnie. Zdecydowanie najważniejszym z nich jest Skarbnik, który jest panem podziemnego świata i strzeże znajdujących się w nim skarbów. Aby zapewnić sobie jego przychylność, należy przestrzegać niepisanych zasad, znanych wszystkim pracującym pod ziemią. W kopalni należy na przykład zawsze mieć nakrycie głowy i absolutnie zakazuje się gwizdać. Mimo że współcześnie mało który z górników przyzna się do wiary w Skarbnika, to i tak wszyscy przestrzegają tych odwiecznych zwyczajów.
Świąteczne tradycje na Śląsku
Śląsk to również bardzo ciekawe zwyczaje świąteczne. Na Boże Narodzenie prezenty przynosi Dzieciątko, a w niektórych częściach regionu również Aniołek. Aby prezenty mogły trafić do domów, należy na noc zostawić uchylone okno. Szczęście w finansach przez cały następny rok ma zapewnić moneta położona pod wigilijnym talerzem. Ze świątecznego karpia należy zachować kilka łusek i nosić je w portfelu. One również przyciągać mają pieniądze. W wielu śląskich domach wciąż żywa jest tradycja przygotowywania ozdobionych świecami adwentowych wieńców i szopki świątecznej. Interesująca jest również śląska Wielkanoc. Tutaj dzieci drobne prezenty dostają również z tej okazji. Przynosi je najczęściej zajączek i – podobnie jak w niektórych krajach Europy Zachodniej – ukrywa w różnych częściach domu i ogrodu. Bardzo ciekawa jest śląska palma wielkanocna. Inaczej niż w pozostałych częściach kraju, tutaj często nie ma ona żadnych ozdób, a jedynym kolorowym elementem jest na niej gałązka czerwonego derenia.
Pozostałe tradycje i zwyczaje śląskie
Na Śląsku spotkać można też ciekawe tradycje i zwyczaje niezwiązane z żadnymi konkretnymi świętami, ale z różnymi okazjami. Warto wspomnieć o śląskich zwyczajach ślubnych. Przed ślubem przygotowuje się specjalny kołacz w trzech różnych smakach, którego kawałki para młoda osobiście rozdaje rodzinie, przyjaciołom, znajomym i sąsiadom, nie tylko osobom zaproszonym na ślub i wesele. Na dzień albo na tydzień przed ślubem przed domem panny młodej tłucze się szkło i porcelanę, co ma jej przynieść szczęście w małżeństwie.
