W tradycji regionalnej znajduje się wiele zwyczajów, związanych z przywitaniem wiosny oraz radością, towarzyszącą nadejściu cieplejszych, słonecznych dni po wielu miesiącach śniegu i mrozu. Wiosenne zwyczaje dziś kultywowane są coraz rzadziej, jednak zdarzają się miejsca, w których tradycja wciąż jest żywa.
Topienie Marzanny, czyli najpopularniejszy wśród wiosennych zwyczajów
Pierwszego dnia wiosny, w czasie wiosennej równonocy uroczyście żegnamy odchodzącą zimę, witając jednocześnie nadchodzącą, długo wyczekiwaną wiosnę. W tradycji ukorzeniło się topienie kukły słomianej, symbolizującej słowiańską boginię śmierci i zimy Marzannę. W tradycji mieliśmy do czynienia z corocznym obchodem dzieci z kukłą bogini Marzanny, podtapianiem jej, owiniętej płótnem i przyozdobionej koralikami. Wieczorem młodzież podpalała kukłę i paliła ogniska na znak odejścia zimy i przywitania wiosny.
Czy topienie Marzanny praktykuje się do dziś?
Dziś topienie Marzanny stało się zwyczajem na pierwszy dzień wiosny, praktykowanym przez dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym. Pod czujnym okiem nauczycieli wybierają się one na spacer nad rzekę, aby wrzucić do niej uroczyście kukłę Marzanny, pięknie przyozdobioną, kolorową i radosną. Marzanna, odpływająca wraz z nurtem rzeki symbolizuje odchodzącą zimę.
Przystrojony gaik – wiosenny zwyczaj w wielu miejscowościach
W wielu niedużych miejscowościach corocznie praktykowany był zwyczaj obnoszenia gaika przez dziewczęta. Gaik to sosnowe gałązki lub całe drzewko, przyozdobione koralikami, bibułą, wstążkami. Gaik był noszony przez panny, które radośnie spacerowały i przyśpiewywały. Tradycyjny wiosenny zwyczaj obnoszenia gaika odbywał się najczęściej we wtorek po Świętach Wielkiej Nocy lub po uroczystości Zielonych Świątków. Zwyczaj chodzenia z zielonym gaikiem nie przetrwał próby czasu, dziś nie jest praktykowany. Z mody, a raczej konieczności wśród wiosennych zwyczajów niepodzielnie rządzą i pozostają wiosenne porządki. Wraz z nadejściem ciepłych, słonecznych dni kusi do odświeżenia domu lub mieszkania, zaniedbanych podczas krótkich, zimnych, szarych dni. Wiosenne porządki najczęściej wykonujemy przed świątecznym, wielkanocnym czasem. Ten zwyczaj wiąże się z obowiązkami, jednak efekty cieszą co roku tak samo.
Śmigus-dyngus jako wiosenny zwyczaj, wywodzący się z tradycji Słowian
Śmigus-dyngus czyli wiosenny zwyczaj polewania wodą panien, wykonywany przez kawalerów wywodzi się z obrzędów plemion słowiańskich. Dziś, przejęty przez tradycję kościoła katolickiego praktykowany jest w Poniedziałek Wielkanocny i realizowany jest na terenie całej Polski. Śmigus-dyngus ma obecnie wiele form praktykowania, wśród których najpopularniejsze jest używanie pistoletów na wodę, polewaczek, wiader oraz woreczków foliowych, zrzucanych na przechodzące pod oknami panny. Wiosenne zwyczaje, związane z oblewaniem się wodą najczęściej realizowane są przez chłopców, polewających dziewczęta. Im jednak młodsze dzieci, tym te role częściej się zacierają i obecnie możemy spotkać wiele dziewcząt, które na równi z chłopcami polewają wodą w Śmigus-dyngus. Zwyczaje wiosenne jak zauważamy związane są z wodą, śpiewem, zielonymi, kwiecistymi, powiewającymi ozdobami. Mają one na celu wzbudzenie radości z nadejścia ciepłej pory roku oraz ułatwienie kontaktów pomiędzy kawalerami, a pannami. Wiele ze zwyczajów wiosennych przetrwało, jednak zostały sprytnie dostosowane do współczesności, obecnych konwenansów oraz społecznego ładu, w którym zatarły się granice pomiędzy koniecznością dominacji w męskich staraniach o płeć przeciwną.
