Polska jest doskonałym przykładem kraju, w którym występowało przynajmniej kilka bardzo zróżnicowanych regionów kulturowych. Aby je poznać trzeba odbyć podróż w czasie do wieków minionych, chociaż nawet współcześnie można wyróżnić kilka przykładów takich regionów, kiedy spoglądamy w stronę górali czy Kaszubów. Czym są regiony kulturowe i jakie można wyróżnić na mapach historycznych naszego kraju?
Czym jest region kulturowy? Jak go określić?
Jak wskazuje sama nazwa, region kulturowy jest pewnym konkretnym obszarem fizycznym, który można wydzielić patrząc na mapę, a to, co decyduje o jego wyjątkowości i odrębności to właśnie kultura. W taki sposób można cały kraj podzielić na części, które- jeśli się dobrze przyjrzeć- bardzo się między sobą różnią. Co ważne, regiony kulturalne nie są tożsame z granicami państw. Dany region kulturalny może rozciągać się na kilka państw, gdyż tym, co łączy ludzi na jego terenie jest kultura. A granice państw przecież niejednokrotnie ulegały przemianom. Każdy taki region nie tylko jest inny, ale też różna była przyczyna ich powstawania i kształtowanie się odrębności w świadomości jego mieszkańców.
Tym, co sprzyjało tworzeniu się regionów kulturowych była też przynależność obywateli do różnych posiadłości feudalnych, a także migracje ludności. Ludność starała się zachować własną odrębność pomimo zmian historycznych i ciągle zmieniających się granic państw.
Jakie regiony kulturowe można było obserwować na mapie Polski?
Takich grup można naliczyć aż kilkanaście na terenie naszego kraju. Przyczyny takiego stanu na pewno należy upatrywać w tym, że granice kraju zmieniały się na przestrzeni wieków dość dynamicznie. Do XVIII wieku dało się obserwować na ziemiach Polski odrębności pomiędzy poszczególnymi plemionami, jednakże dopiero w wiekach kolejnych ukształtowany się spójne grupy etniczne- niektóre znane nam do dzisiaj i obecnie istniejące. Z pewnością warto zwrócić uwagę na takie regiony kulturowe i grupy etniczne Polski jak:
- Kaszuby– Kaszubi to grupa, która wypracowała swój charakterystyczny język w obrębie języka polskiego określany jako kaszubski. Nie wiadomo do końca skąd wzięła się nazwa tej grupy, jest to jednak grupa ludności, która zamieszkiwała wchód Pomorza Zachodniego oraz Pomorze Gdańskie. Podwalinami dla Kaszub były plemiona pomorskie, które wywodziły się z zachodniosłowiańskich plemion. W Przypadku Kaszub odrębność tego terytorium w dużej mierze ukształtowała się poprzez zmieniające się granice państwowe, a Kaszubi są zaliczani do tzw. ludności pogranicza. Jest to grupa, która po drugiej wojnie światowej powróciła na wcześniej zasiedlane tereny, obecnie Kaszubi nadal żyją na terenach województwa pomorskiego.
- Śląsk i Ślązacy- grupa ta ze względu na zmiany granicy z Niemcami obejmuje nie tylko Polskę, ale i Niemcy, a nawet Słowację. Istnienie tego regionu kulturowego zostało zapoczątkowane przez silne uczucie tożsamości ludzi zamieszkujących na tamtejszych terenach. Wykształciła się także specyficzna gwara śląska.
- Bambrzy- bardzo specyficzna grupa osadników sprowadzonych do Wielkopolski z Niemiec w celu uzupełnienia strat w ludności, które zostały spowodowane wojnami i epidemią cholery. Ludność została sprowadzona przez władze Poznania, a grupa ta to głównie potomkowie pierwotnych osadników.
- Górale- grupy etniczne, które można spotkać w różnych górach kraju, można wskazać tutaj wiele grup, między innymi górali babiogórskich, jabłonkowskich, podhalańskich czy sądeckich.
- Łemkowie- nazywani także Rusinami. Zamieszkują tereny Beskidu Niskiego oraz część Bieszczad. Historycznie grupa wysiedlana do ZSRR w ramach akcji “Wisła”. Jest to jedna z uznanych prawnie mniejszości etnicznych w Polsce. Ludność bezpośrednio związana z ludami wschodniosłowiańskimi.
